Lino Brocka'nın kendi çağının ya da herhangi bir çağın en büyük Filipinli yönetmeni olmasa da en büyüklerinden biri olduğuna hiç şüphe yok. Bugüne kadar, onun filmleri Manila in the Claws of Light, Insiang, Weighed But Found Wanting ve diğerleri, hem sanatsal değerleri hem de sosyal yorumları nedeniyle büyük ilgi topladı.

Yoksulluğun Ortasında Doğmak

Aktivist-film yapımcısı Lino Brocka olmadan önce, milyonlarca Filipinli gibi yoksulluk içinde mücadele eden genç bir adam olan Catalino Ortiz Brocka'ydı gerçek adı. Avrupa'da Nazi Almanyası ile komşuları arasındaki gerilimin tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştığı vakitlerde; 3 Nisan 1939'da Pilar'da doğdu. Chiang Kai-Shek ve Mao Zedong birleşik bir direnişi inşa etmek için mücadele ederken, Japonlar Çin'i işgal etme yolunda ilerliyorlardı. Filipinler'de Ganap Partisi* gibi gruplar Japonlarla işbirliği çağrısı yaparken, Komünist Filipinliler Japon ürünlerini boykot çağrısında bulunuyordu.

Brocka'nın ev içi hayatı da az çalkantılı değildi. Yoksulluk içinde büyümüş ve babasını küçük yaşta kaybettiğinden geçimini sağlamak için çalışmak zorunda kalmıştır. Çocukken, annesi ve erkek kardeşiyle birlikte Nueva Ecija'da yaşadı.

Liseyi 1956'da dereceyle bitirdi. 

Puslu Zamanlar ve Manila'da İşçilik

Belki bir rastlantı ama Lino Brocka kendini doğru zamanda mükemmel yerde buldu. Manila'nın kalbinde. İkinci Dünya Savaşı'nın sonu ile 1960'ların geçişi arasındaki o tuhaf durgunlukta çalışan genç bir adamdı artık.

Filipinler'de savaş sonrası kaygı ve belirsizlik hali Lino Brocka gibi genç işçiler için çok az ücret karşılığında ağır çalışma saatleri altında ezilmek anlamına geliyordu. Brocka sinema tutkusuyla sarılmadan önce tuhaf işler arasında sürüklendi.

Bu süreçte Brocka politik değişimleri ve Filipin halkı üzerindeki tahribatı gözlemledi. Filipinler'de 1964-1975 yılları arasında aktif mücadele eden gençlik örgütü Kabataang Makabayan* ile temas kurdu. İşçi sendikalarının grev çağrılarına katıldı. Bu eylemsellik alanında politik fikirleri gelişti.  Yoksulluk ve sömürünün Filipinler'de yaşattığı yıkımı deneyimledi.

Gerçekliğin Peşinde Bir Yönetmen

1969 yılı Lino Brocka'nın Filipin Eğitim Tiyatroları Derneği'nde yönetmen olarak ilk görevine başladığı zamandı. 1970 yılında ilk filmi Wanted: Perfect Mother'ı yönetti. Wanted:Perfect Mother filmi Mars Ravelo'nun romanından uyarlanan ve hafif, iç ısıtan dramatik hikaye olarak tanımlanıyor. 

Insiang, Manila in the Claws of Light, Jaguar gibi filmleri çekti. Filipin sosyal gerçekliğinden çekinmeyen, karakter odaklı hikayeler yarattı. Yoksulluğu, Filipin toplumdaki eşitsizliği , ucuz iş gücünü ve onu değiştirmenin ihtiyacını sinemaya aktarmaya çalıştı.

Cannes'de Bir Filipinli

Genç bir kızın, annesinin sevgilisi tarafından tecavüze uğraması ve ardından gelişen olayları konu edinen Insiang(1976), Cannes Film Festivali'nde gösterilen ilk Filipin filmi oldu. Jaguar(1979) 1980 Cannes Film Festivali'nde Altın Palmiye'ye aday gösterildi ve festivalin ana yarışmasında yarışan ilk Filipinli film oldu.

Bir işçinin eşinin hamileliği boyunca sendikaya üye olmamak koşuluyla patronundan para alması konusuna odaklanan This Is My Country Ferdinand Marcos hükümeti tarafından sansürlenmek istendi. Brocka kesilmemiş haliyle gösterilmesi için yasal bir savaşa girdi. Film, Cannes Film Festivali'nde Altın Palmiye'ye aday gösterildi. Lino Brocka Cannes Film Festivali'ne Justice(Adalet) yazılı bir ceket ile katıldı. Film sansürü ancak Kasım 1985 yılında delebildi ve Filipinler'de gösterildi. 1986'da Brocka, 39. Cannes Film Festivali'nde jüri üyesi olarak görev yaptı.

 

(1984, Cannes Film Festivali, Getty Images)

Maddi Sıkıntılar ve "Hayır" Diyebilmek

Brocka kendini sürekli olarak ciddi mali sıkıntılar içinde buldu. Marcos diktatörlüğü "onayladıkları filmleri çekmesi için" ona ödeme yapmayı teklif etti; Brocka bunu sert bir şekilde reddetti. Kendini her zaman Filipin halkıyla omuz omuza buldu. Brocka'nın öğretisi “özgürlük ve adaletin hüküm sürdüğü, her insanın haklarına saygı duyulan bir toplumun oluşumunda yer almak” üzerine şekillendi.

Daha donanımlı ve yenilikçi bir sinema dili yaratmak için geleneksel film yapımcılığı fikirlerinden kaçındı. Yıllarca süren sıkı çalışmanın yanı sıra sömürü ile faşist bir diktatör tarafından yönetilen adaletsiz bir sistem yönetmen Lino Brocka'yı yarattı demek mümkündür.

1980'lerde Brocka siyaset alanına geçti. Arkadaşlarını bir araya getirdi. Sanatçılar, film yapımcıları, müzisyenler ve belirli zanaatlara ait diğer ustalarından oluşan Filipinler'in Endişeli Sanatçıları'nı kurdu.  Filipin halkıyla dayanışma içinde olmak için bu topluluk hareket alanı buldu. O, grevlerde, mitinglerde ve diğer kitle eylemlerinde bir demirbaştı. Nakliye grevinde gözaltına alındı ve tutuklandı.

Marcos diktatörlüğününün yıkılması sonrası Lino Brocka Filipinler'de bir siyasi figüre dönüştü. Cory Aquino yönetimi tarafından, Anayasa Komisyonunun bir üyesi olarak 1987 Anayasası taslağını hazırlamaya davet edildi.

Brocka'nın toplumsal kampanya yürüttüğü son şeylerden biri Filipinler'deki ABD üslerinin kaldırılmasıydı. Ölümüne kadar kamuoyu oluşturarak ülkedeki ABD askeri varlığını kaldırmaya çalışacaktı. Ne yazık ki Brocka bunu göremedi. 

22 Mayıs 1991 yılında trafik kazası sonucu hayatını kaybetti.

Brocka Filipin sinemasını dünyaya tanıtmasının yanı sıra asla teslim olmayan bir sinema emekçisi olarak hafızalarımızda her zaman yer etmeye devam edecek.

Lino Brocka'dan 3 Film Önerisi

1-Manila in the Claws of Light

Julio, uzun süre önce kaybolan sevgilisi Ligaya'yı bulabilmek için başkent Manila'ya giden Filipinli bir balıkçıdır. Bu esnada sevgilisi Ligaya'nın da bir genelevde çalıştığını öğrenen Julio'nun dünyası yıkılır. Artık Julio için masumiyetini kaybetme zamanıdır...

2-Insiang

Cannes Film Festivali'nde gösterilen ilk Filipin filmi olan 1976 yapımı Insiang; genç bir kızın, annesinin sevgilisi tarafından tecavüze uğraması ve ardından gelişen olayları konu ediniyor.

3-Weighed But Found Wanting

Zengin bir adamın oğlu olan Junior, isteyebileceği her şeye sahiptir ancak abartılı yaşam tarzının boşluğu ve önde gelenlerin ikiyüzlülüğü onu bambaşka bir eylem tarzına sürüklüyor.

Dipnotlar

Ganap Partisi: Benigno Ramos tarafından kurulan Japon milliyetçiliği yanlısı Filipinli parti.
Kabataang Makabayan(Vatansever Gençlik) : Filipinler Üniversitesi'ndeki öğrenci derneklerinde doğan ve başlangıçta Jose Maria Sison, Nilo Tayag tarafından temellendirilen Filistin Komünist Partisi'e bağlı gençlik kolu. 1972'de Filipinler hükümeti tarafından yasaklandı.