Yazar, Derleyen, Çevirmen, Editör
Yunan mitolojilerine ilgi duyanlar vardır aramızda ve bu konuyla ilgili birçok eseri okumamıza ve elimizin altında bulundurduğumuz ''Mitoloji Sözlüğü''ne rağmen Azra Erhat hakkında bilgi sahibi olanlarımız da nedense pek azdır. Ülkemizde mitolojilerin zenginliğini kültürümüze kazandırmak için elinden geleni yapan ve Hümanizm anlayışına sahip güçlü bir kadın Azra Erhat. Sevdiğiniz tragedyaların ve okuduğunuz ya da okumak için can attığınız İlyada ve Odysseia çevirilerini yapan biri o. Hayatı, eserleri ve çevirileri hakkında bilmek ve öğrenmek istediklerinizi bu içerikte bulabilirsiniz. Azra Erhat hakkında detaylara kavuşmak için de eserlerini okuyabilirsiniz.
Azra Erhat (4 Haziran 1915; Şişli, İstanbul - 6 Eylül 1982; İstanbul), Türk deneme ve inceleme yazarı, Eski Yunan ve Roma dilleri uzmanı, filolog, arkeolog, çevirmen ve düşünce insanı.
Özellikle Eski Yunan klasiklerinden yaptığı çevirilerle tanınmıştır. A. Kadir ile birlikte gerçekleştirdiği İlyada ve Odysseia çevirileri referans kabul edilir.
4 Haziran 1915’te İstanbul-Şişli’de doğdu. İlk ve ortaöğrenimini Belçika’da yaptı. 1939’da Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’ni bitirerek Klasik Filoloji Bölümü'nde Georg Rohde’nin asistanı olarak göreve başladı. 1946’da doçent oldu. 1948’de aynı fakültedeki öğretim üyeleri Pertev Naili Boratav, Behice Boran, Adnan Cemgil, Niyazi Berkes’le birlikte üniversiteden uzaklaştırıldı. 1949-1950 arasında Yeni İstanbul ve Vatan gazetelerinde çalıştı. Uluslararası Çalışma Örgütünde (ILO) kütüphanecilik yaptı.
İlk çevirileri Tercüme dergisinde çıktı. Sophokles, Aristofanes gibi yazarların eserlerini Türkçeye kazandırdı. Yeni Ufuklar dergisinin yazarlarından biri olan Erhat, bu dergi çevresinde gelişen Hümanist anlayışın öncüleri arasında yer aldı. Batı uygarlığının kökenini Anadolu’ya dayandıran ve Anadolu kültürlerini bir bütün olarak gören Halikarnas Balıkçısı ile aynı görüşleri paylaştı ve aralarında derin bir yakınlık doğdu. Yine çok yakınındaki Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte çevirdiği Hesiodos’un “Theogonia - İşler ve Günler” adlı yapıtıyla, Hesiodos üzerine araştırmaları, 1977’de “Hesiodos, Eserleri ve Kaynakları” adıyla basıldı. Bu üç isim bir arada “Mavi Yolculuk” terimini Türk ve dünya literatürüne kazandırdılar.
Azra Erhat, kansere yakalandı. Londra’da tedavi gördü ama sonuçsuz kaldı. 6 Eylül 1982’de 67 yaşındayken İstanbul’da öldü. Bülbülderesi Mezarlığı’na defnedildi. Azra Erhat’ın vasiyeti üzerine, mezar taşında Füreya Koral’ın yaptığı bir kuş vardır. 2016 yılında Erhat’ın mezar taşındaki kuş saldırıya uğramıştır. 2022 yılının Ocak ayında ikinci kez saldırı gerçekleşmiş. Yine ''kuş'' simgesine zarar verilmiştir.
Atatürk’ü İlyada kahramanlarından Hektor’a benzetmesinin bir dönem sebep olduğu tartışmalarla da gündeme gelmiştir. Şadan Gökovalı’nın manevi annesidir.
Ödülleri
A. Kadir ile birlikte İlyada destanından yaptığı çevirinin birinci cildi 1959’da Habib Törehan Bilim Ödülü’nü, üçüncü cildi 1961’de Türk Dil Kurumu Çeviri Ödülü’nü aldı.
Eserleri
Mavi Anadolu (1960, Gezi Yazısı)
Mavi Yolculuk (1962, Gezi Yazısı)
İşte İnsan-Ecce Homo (1969, Deneme)
Mitoloji Sözlüğü (1972, Mitoloji)
Mektuplarla Halikarnas Balıkçısı (1976, Mektup)
Sevgi Yönetimi (1978, Deneme)
Karya’dan Pamfilya’ya Mavi Yolculuk (1979)
Troya Masalları (1981, Çocuk Masalı)
Osmanlı Münevverinden Türk Aydınına (Eleştiri, 2002)
Gülleylâ’ya Anılar (Anı, 2002)
Düşün Yazıları, Halikarnas Balıkçısı (Halikarnas Balıkçısı adına yayıma hazırlayan - 2017)
Homeros: Gül ile Söyleşi (1999)
Çevirileri
İlyada - A. Kadir ile birlikte
Odysseia - A. Kadir ile birlikte
Hesiodos, Eserleri ve Kaynakları - Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte
Eşekarıları, Kadınlar Savaşı ve Diğer Oyunlar, Aristophanes - Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte
Lysistrata Kadınların Savaşı, Aristophanes - Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte
Gargantua, François Rabelais - Sabahattin Eyüboğlu, Vedat Günyol ile birlikte
Elektra, Sophokles
Tepegözlerin Mağarasında, Homeros - A. Kadir ile birlikte
Yedi Deniz, Piri Reis - A. Kadir ile birlikte
Şölen-Dostluk, Platon - Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte
Thegonia-İşler ve Günler, Hesiodos - Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte
Zincire Vurulmuş Prometheus, Aiskhylos - Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte
Savaş Uçuşu, Antoine De Saint Exupery
Küçük Prens, Antoine De Saint Exupery
Dişi Kedi, Colette
Cicim, Colette
Theo’ya Mektuplar, Vincent Van Gogh
İzu Dansözü, Yasunari Kavabata,
İnsan ve İnsanlar, Jean Bruller Vercors
Azra Erhat Türkiye’de hümanizma ülküsünü yaymak, Anadolu’nun kültür varlıklarını değerlendirmek ödevini benimsemiştir. Yunan mitolojilerinin önemli bir kısmı da bizim topraklarımızda korunan ve var olan kıymetli kaynaklara, efsanelere ev sahipliği yapmıştır.
Günümüzde ise Yunan mitolojileriyle ilgili kaynaklar hevesle ve ilgiyle takip ediliyor. Yazarın çevirilerini okurken Mitoloji Sözlüğü'nü elinizin altında bulundurmaktan çekinmeyin derim. Özellikle İlyada ve Odysseia okumalarında yararı anlatılamayacak kadar fazla. Ayrıca Homeros'un bu iki kitabını okumadan önce, Azra Erhat'ın Homeros adlı kitabını da okumanızı tavsiye ederim. Bu iki kıymetli eseri daha iyi anlamanızı sağlayacaktır.
Kaynakça:
Erhat, Azra (1972). Mitoloji Sözlüğü. Remzi Kitabevi
Yorum Bırakın