Psikoseksüel gelişim, psikanalizin kurucusu Sigmund Freud'un öncülük ettiği psikodinamik akımın kişilik gelişim kuramıdır.
Beş evreden oluşan kuramda Freud her bir evreyi bir duygunun kazanılması için kritik dönem olarak açıklamıştır. Her bir evrede cinsellik ve saldırganlık duygularının tatmin edildiği beden bölgesi farklıdır.
Oral Evre (0-1,5 yaş)
Sevgi duygusunun kazanılması için kritik dönemdir. Bu dönemde kazanılmazsa bir daha tam olarak kazanılamaz.
Bebek dış dünyayı ağız yoluyla tanır. Burada ağzıdan tatminde ya da sevgide saplantı oluşabilir. Bu saplantılar, anne bebeği çok besler ya da az beslerse ortaya çıkabilir. Aynı şekilde anne çocuğu sevmezse ya da çok severse sevgi duygusunda saplantı meydana gelebilir.
Oral Evredeki Saplantıların Sonuçları
Bu yaş aralığındaki bebeklerde ağzıdan tatminde problem olduğunda, uyuşturucu bağımlılığına eğilimli olma, sigara alkol vb. alışkanlıklara yönelme, tırnak yeme, obezite ve çok konuşmak gibi alışkanlıklar ortaya çıkabilir.
Bu evrede bebeğin sevgi görmesi önemlidir. Sevgi duygusunda saplantı olduğunda kişi bencil olur. Sürekli sevgi peşinde koşma, sevginin tüm sorunları çözebileceğini düşünme, aşırı romantik olma gibi kişilik özellikleri ortaya çıkabilir. Ayrıca sevgide saplantı iki cinsel sapmanın yolunu açar: sadizm veya mazoşizm. Ancak bu durumun olması için süper egonun gelişmemiş olması gerekir. Süper ego ile bu saplantılar yüceltilir. Sadizm; küfürbazlık, insanları aşağılama vb. durumlarla, mazoşizm; karamsarlık, kendini küçümseme vb. durumlarla ortaya çıkar.
Anal Evre (1,5-3 yaş)
Anal kasların gelişmesi ve egonun yön değiştirmesiyle çocuk cinsellik ve saldırganlık duygularını anal kaslardan boşaltır. Tuvalet eğitimi bu yaşta kritik önem taşır. Bu evrede çocuk tuvalet eğitiminde aşırı rahat bırakılırsa veya aşırı hırpalanırsa saplantı oluşabilir.
Anal Evredeki Saplantıların Sonuçları
Bu yaş aralığında anal kaslarda sorun yaşayan çocukların ileri yaşlarında aşırı titiz veya çok dağınık, düzensiz veya kuralcı, çok cimri veya savurgan olma şeklinde ortaya çıkan kişilik özellikleri olabilir. Ayrıca kişide çevresine karşı şüpheci olması da muhtemeldir.
Fallik Evre (3-6 yaş)
Bu dönem Freud'un gelişimde en önemli olduğunu belirttiği en kritik dönemdir. Bu evrede cinsel kimlik oluşur, süper ego gelişimini tamamlar, ve kişilik özellikleri büyük ölçüde oluşur.
Bu evrede çocuklar cinsel organlarını fark ederler. Bunun sonucu olarak da kızlar ve erkekler iki ayrı kompleks yaşarlar. Oidipus ve elektra sendromları adıyla açıklanan bu kompleksler kız çocuğunun babasına ilgi duyması ve annesini rakip olarak görmesiyle, erkek çocuğunun da aynı şekilde annesine ilgi duyması ve babasını rakip olarak görmesiyle tanımlanır. Bu kompleks sonucunda babanın kendisine zarar vermesinden korkan erkek çocuğu kendisini babayla, annesini rakip olarak gördüğü için onun özrlliklerini içselleştiren kız çocuğu ise kendisini anneyle özdeşleştirir.
Fallik Evredeki Saplantıların Sonuçları
Freud'a göre cinsel problemlerin hepsinin kaynağı bu dönemdir.
Anne veya babanın kendisine zarar vereceği korkusu bilinç dışına itilir. Ruhsal ögelerden, hayaletlerden, canavarlardan, büyülerden korkma gibi durumlar ortaya çıkabilir.
Aynı zamanda aşırı kıskanç, fanatik kişilik yapısı çocukluğunda anne ya da babayla özdeşleşme sorunu yaşayan bireylerde ortaya çıkabilir. Burada bahsedilen fanatik kişilik olayları aşırı abartma ve aşırı bağlanma sorunudur. Fanatizm temel açıdan vicdan duygusunun sorunlu olmasıdır. Futbol, politika, din fantizmi veya müzik fanatizmi; fanatizm boşaltma araçları olur.
Latent Evre (6-12 yaş)
Bu yaş aralığında çocuk okul hayatıyla ve oyun oynamayla enerjisini boşaltır. Oyun bu aşamada insanı rahatlatır, ruh sağlığını korur. Oyunun tedavi edici yönü olduğunu ilk olarak yine Freud ortaya koymuştur. Oyun terapisi de bu şekilde ortaya çıkmıştır. Freud'a göre oyunun üç ana işlevi vardır.
Çocuğun kendisini ifade etmesini kolaylaştırır.
Arzuların gerçekleştirilmesini sağlar.
Travmatik yaşantıların üstesinden gelinmesini sağlar.
Latent Evredeki Saplantıların Sonuçları
Bu yaşın temel ihtiyacı oyun oynamaktır. Çocuk oyun oynayarak kendi içinde stresle baş etme araçları geliştirmektedir. Yeterince oyun oynayamayan çocuk ileri yaşlarında strese dayanıksız olur.
Genital Evre (12-18 yaş)
Bu evre fallik dönemin uygulamaya geçildiği evredir.
Birey aileden bağımsız olma konusunda istek duymaya, sağlıklı ilişkiler kurma eğilimi duymaya, geleceğiyle ilgili seçimler yapmaya başlar.
Genital Evredeki Saplantıların Sonuçları
Bu evre çocukluk döneminin birikimini ortaya çıkarır. Kişinin önceki evrelerle ilgili çözemediği problemleri varsa bu dönemde ortaya çıkar.
- Sigmun Freud'un psikoseksüel gelişim kuramına göre genital evre hayat boyu sürer. Freud kişilik gelişiminin 0-6 yaş aralığında büyük ölçüde tamamlandığını ve ilerleyen yaşlarda büyük değişimlerin yaşanmadığını savunmuştur. Freud'un sosyal çevrenin kişilik gelişimine etkilerini gözardı eden psikanaliz kuramı temel alınarak geliştirilen psikososyal gelişim kuramına göre ise kişilik gelişimi ömür boyu devam eder.
Yorum Bırakın