Bugünlerde iş hayatının en sıcak gündem maddelerinden biri “sessiz istifa” konusu. Her ne kadar artık iyice aşina olduğumuz bir terim haline gelse de “ #sessizistifa ” kısaca, çalışanların işyerlerinde kendilerinden beklenen görevleri minimum düzeyde yerine getirmesi ve ek sorumluluklardan kaçınması olarak tarif edilebilir. Özellikle pandemi sonrası dönemde ortaya çıkan bu hareket, küresel ölçekten sonra ülkemizde de yaygınlaşmaya başladı.

Sessiz istifanın temel nedenlerinden biri pandemi sırasında çalışanların elde ettikleri hakların, post-pandemik dönemde de korunmak istenmesi. Pandemi sırasında daha esnek çalışma saatleri ve uzaktan çalışma seçeneği sunulan özellikle de Millenyum ve Z Kuşağı’ndan çalışanlar, bu şartların pandemi sonrasında da devam etmesini talep ediyor. Temel gerekçe olarak ise çalışma hayatlarından dolayı kendi kişisel yaşamlarına zaman kalmadığını, mesleklerini profesyonel çerçeveden çıkarmayarak mental ve fiziksel sağlıklarına daha fazla özen göstermek istediklerini sunuyorlar.

“The Great Resignation (büyük istifa)” sürecinin bir devamı olan #sessizistifa da çalışanların ya da şirketlerin rollerinden ya da olası kusurlarından ziyade bu durumun yol açtığı olumsuzluklarla nasıl başedebileceğimize odaklanmak gerektiğini söyleyebiliriz. Örneğin, ilk ölçümlerin yapılmaya başladığı 1948 yılından bu yana Amerika Birleşik Devletleri’nde en düşük iş verimliliği istatistikleri kaydedildi. The Conference Board’un verilerine göre, bu durumun tüm dünyadaki şirketlerde yıllık 1.5 trilyon Amerikan Doları kadar bir kayba yol açması bekleniyor. Bu noktada hızlı bir biçimde bir çözüm bulunması gerektiği aşikar.

Bu noktada firmaların İnsan Kaynakları birimlerine önerimiz, bitest kişilik envanteri’nden faydalanmaları olacaktır. Bitest, Enneagram Kişilik Teorisi temel alınarak oluşturulmuş bir kişilik envanteridir. Testin çalışanlarınıza uygulanmasının ardından Kurumsal Panelimizden çalışanın kişiliğine dair detaylı bir rapor alabilirsiniz. Kurumsal Panel’de çalışanlarınızın kişilik tipinin genel özelliklerinin yanısıra güçlü olduğu ya da geliştirmesi gereken yanları, kurumsal yetkinlik değerlendirme sonuçları, iletişim ve liderlik tarzları, temel motivasyon kaynakları, ast-üst birimlerle uyumu, eğitim ihtiyaç analizi ve daha fazlası yer alır. Bunun yanında 360 ° Değerlendirme Sistemi, Takım Oluşturma Simülasyonu gibi özelliklere de ulaşabilirsiniz.

#Sessizistifa ‘ya psikoloji biliminin bakış açısıyla bakarsak ve Enneagram Kişilik Teorisi’ni de dikkate alırsak bazı çalışan tiplerinin bu tür bir yönelime daha yatkın olabileceğini görürüz. Fakat öncesinde gelin Enneagram sistemini daha yakından tanıyalım.

Enneagram Nedir?

Enneagram köklerini Türk tasavvuf geleneğinden alır. Anadolu’daki Sufî dergahlarında yaklaşık 1000 yıl önce temeli atıldığı söylenebilir. Özellikle Ahî geleneğinde fazlaca kullanılmıştır. Sonrasında 20. Yüzyılın başlarında Karslı gayrimüslim bir ailede büyüyen ve Anadolu tasavvufundan fazlaca etkilenen George Gurdjieff tarafından Batı’ya tanıtılmıştır. Paris’te kendi etrafında entelektüel bir topluluk oluşturan Gurdjieff, Enneagram’ı sistematikleştirse de kağıda dökmedi.  Enneagram’ın psikoloji bilimine entegre edilerek bilimsel bir kuram haline gelmesi ise Oscar Ichazo ve Claudio Naranjo’nun çalışmalarıyla gerçekleşti.

Enneagram, kısaca insan kişiliğinin 9 farklı tipe ayrılabileceğini söyler. İnsanlar ebeveynleri tarafından yetiştirilmeleri sırasında karşılaştıkları davranışlara, ilişkiler ağına, stres kaynaklarına, doğal çevrelerine, maddi etkenlere ve daha bir çok farklı değişkene göre çeşitli hayatta kalma mekanizmaları geliştirir. Küçüklüğümüzde yerleşen bu davranışlar yetişkin yaşamımızda da varlığını sürdürür ve bizi biz yapar. Enneagram’a göre duygusal, mantıksal ya da bedensel bakış açılarından yaşama bakan 3 temel merkez üzerinden 9 kişilik tipi böylece oluşmuş olur.

Kendi Enneagram Kişilik Tipinizi ücretsiz öğrenmek için https://testapp.bitest.org/ adresinden bireysel testinizi uygulayabilirsiniz.

Kişilik Tiplerinden “Sessiz İstifa” Konusunda Nasıl Yararlanabiliriz? 

Farklı Enneagram Kişilik Tiplerinin iş ortamındaki tutumları da doğal olarak farklılık gösterecektir. Her bir tipin iş hayatına yönelik kendi yaklaşımları, motivasyon kaynakları, iletişim tarzları ve stres yaşadığı noktaları vardır. Bazı kişilik tiplerinden çalışanlar işyerinde yaşadıkları sorunlar için açıkça iletişim kurabilir ya da doğrudan işten ayrılmayı talep edebilirken, bazı kişilik tipleri ise diğerlerine kıyasla sessiz istifaya daha yatkın bireyler olabilir. Yine de bu, sorunun her zaman tek başına bu tipten çalışanlardan kaynaklandığı anlamına gelmez. Anlaşmazlık firma tarafından da çalışan tarafından da kaynaklanıyor olabilir.

Gelin #sessizistifa yaklaşımını tercih edebilecek çalışanlara, bunun arkasındaki nedenlerine ve sorunu çözmek için neler yapabileceğinize kısaca göz atalım.

Tip 2- Yardımsever: Yardımsever kişilik tipine sahip kişiler empatiye oldukça yatkın, iş arkadaşları tarafından sevilen, kendi ihtiyaçlarındansa çevresindeki kişilerin ihtiyaçlarını öncelik haline getiren kişilerdir. Şefkatli ve fedakar davranışlar göstererek takdir ve sevgi göreceklerine inanırlar. Maddiyat ya da terfi etme gibi arzular İkiler için ikinci plandadır. Sıcakkanlı ve samimi bir iletişim tarzları vardır. Astlarından, üstlerinden ya da denklerinden gelen hem olumlu hem olumsuz geribildirimlere açıklardır. Önemli olan bu geribildirimin yapıcı bir nitelikte olmasıdır. 

Yardımsever kişilikteki çalışanların sıcak bir iletişim tarzına sahip çalışma ortamlarında yer almaları verimlerini arttırır. Katı hiyerarşili ve aşırı katı bir disipline sahip çalışma ortamlarında motive olmakta zorlanırlar. Özellikle üstlerinden gelen bildirimler yapıcı olmaktansa bir tür “azarlama” niteliğinde olduğunda, yöneticileriyle samimi ilişkiler kuramadıklarında ilk tepkileri öfkelenerek manipülatif bir tutum takınmak olur. İş arkadaşlarının onlarla iletişim kurmaları zorlaşır. Üstleri sert davranışlarına ve katı yaklaşımlarına devam ettikçe, işyerine olan bağlılıkları kopma noktasına gelir ve “sessiz istifa” fikrine yönelebilirler.

Tip 4- Özgün: Duygusal derinliğe ve sanatsal hassasiyetlere sahip yaratıcı kişilerdir. Yaptıkları işlere yüksek bir estetik zevk katarlar. Görevlerini sadece yapmış olmak için yapmaktan ziyade üstün bir özen ve detaycılıkla yerine getirirler. Kendilerine benzer sanatsal ve estetik kaygıları olan az sayıda kişi ile yakın ilişkiler kurabilmelerinden dolayı pek dışadönük kişiler değildir. İçedönük yapılarından kaynaklı olarak iletişim kurma yetenekleri zayıf olabilir. Kendilerine bir miktar özgürlük sağlanmasını ve işlerinin dış kaynaklı kesintilere fazla uğramamasını isterler. Kalabalık çalışma ortamlarında rahat edemeyebilirler.

Yaratıcılıktan uzak rutin işlerle görevlendirildiklerinde iş tatminleri önemli ölçüde düşer. Yaptıkları işlerde bir anlam ve eşsiz bir yön olmasını isterler. Üstleri tarafından daha esnek şartlarda çalışma fırsatı sağlanmadığında ve belirli yönergelere bağlı stabil işlerde uzun süre görev aldıklarında stres yaşayabilirler. Stres altında iyice iç dünyalarına çekilebilir ve depresif bir ruh haline bürünebilirler. Bu tür bir durumda “sessiz istifa” fikrine yönelebilirler.

Tip 5- Analitik: Çok geniş bir alanda derin bilgi sahibi kişilerdir. Güçlü entelektüel yanlarıyla öne çıkarlar. Genellikle alanlarında uzman kişilerdir. Doğrudan deneyimleri olmayan alanlarda da teorik olarak bir fikirleri ya da çözüm önerileri olması olasıdır. Çalışırken yüksek odaklanma ve yoğun düşünme yürüttüklerinden dikkatlerinin dağılmayacağı sessiz ve fazla kalabalık olmayan ortamlara ihtiyaç duyarlar. İçedönük kişilerdir. Dörtlere benzer olarak Analitikler de kendi işlerine minimum müdahale isteyebilirler. Buna ek olarak işlerinde yüksek bilgili uzman kişiler olmalarından dolayı isabetli fikirlerinin  ast ya da üst çalışma arkadaşları tarafından dikkate alınmasını isterler.  

Kendi iş sahalarında bekledikleri derecede özgürlük sağlanmadığında ve kendilerine sık sık müdahale edildiğinde bundan rahatsız olabilirler. Yoğun araştırmalar ve uzun düşünce süreçlerinden sonra ulaştıkları fikirlerine değer verilmediğini gördüklerinde hayal kırıklığına uğrayabilirler. Bunlar gibi stres yaşadıkları durumlarda ilgileri çok sayıda farklı alana kayar ve bundan dolayı da daha önce başladıkları projeleri yarıda bırakabilirler. Kendi görevlerine yönelik yoğun konsantrasyonları dağılıp, işe olan tutkuları bitebilir. Bu tür bir durumda “sessiz istifa” fikrine yönelebilirler.

Tip 9- Barışçı: Sakin, uyumlu, arabulucu, ağırbaşlı kişilerdir. Empati becerileri gelişmiştir. İyi birer dinleyici ve aynı zamanda iyi birer konuşmacıdırlar. İş ortamlarında çatışma ve huzursuzluk olmasını istemezler ve bu tür olası durumlarda çatışmayı kolaylıkla sonlandırabilirler. İş arkadaşlarına yardımcı olmaya isteklidirler. Rekabetçi kişiler değillerdir ve çok ön plana çıkmak da istemezler. Zaman zaman “hayır” demekte zorlanabilirler.

Bazen kendi isteklerini kolayca ifade edemediklerinden ve iletişim kurdukları insanların zorlayıcı isteklerine “hayır” diyemeyebileceklerinden dolayı yoğun stres altına girebilirler. Bu noktada doğrudan iletişime geçmek yerine pasif-agresif davranışlar sergileyebilirler. Üstelik her zamanki güleryüzlülüklerini devam ettirdiklerinden dolayı içlerindeki öfke başkaları tarafından anlaşılmayarak gizli kalabilir. İnatçılaşabilirler. Karamsar, kuşkucu ve sorgulayıcı kişiler olabilirler. Bir yönetici olarak benzeri bir durum dikkatinizi çektiğinde Tip 9 çalışanınızla doğrudan iletişime geçmeniz ve kendi ifade edemeyeceği konular hakkında sorular sorup yardımcı olmaya çalışmanız faydalı olabilir. Aksi takdirde çalışanınız #sessizistifa fikrine yönelebilir.

Kaynak: “Sessiz İstifa” İçinde Olduğunu Düşündüğünüz Çalışanınızı Yeterince İyi Tanıyor Musunuz?