Bu yazı 125. yılını kutlayan Şanghay Jiao Tong Üniversitesi'nden araştırmacıların Science dergisinde yayınladıkları 125 questions: Exploration and discovery isimli kitapçığın çevrilmesi ile oluşturulmuştur. Kitapçığın tamamı ve sorular ilgili kısa bilgiler için: 

https://www.science.org/do/10.1126/resource.2499249/full/sjtu-booklet.pdf

 

Soru sormak, meraklı olmak insanlık halinin temellerinden biridir. Bir tür olarak evrimleşip gelişmemiz bununla ilgilidir. Soru sorma eylemi genellikle bir cevap arayışından ziyade dünyamızda bir anlam bulma ve gezegenimizi paylaştığımız bitkiler, hayvanlar, böcekler ve hatta mikroplarla bağlantı kurma çabasıdır. Soru sormak merak uyandırır, daha fazla soruya ve daha derin araştırmalara yol açar. Bu projenin amacı, 125. kuruluş yıldönümünü kutlayan Şanghay Jiao Tong Üniversitesi ile birlikte, okuyucuların zihinlerini harekete geçirmek, meraklarını ateşlemek ve onları dünyamız hakkında bildiğimizi sandığımız şeylere meydan okumaya teşvik etmektir.

Bu kitapçık, Science editörlerinden, pek çok alanda önde gelen araştırmacılardan, Şanghay Jiao Tong Üniversitesi'ndeki ortaklarımızdan ve pek çok genç, meraklı zihinden (çevrimiçi bir anket aracılığıyla alınan) gelen yüzlerce sorudan derlenen irili ufaklı 125 soru içermektedir. Tahmin edebileceğiniz gibi, bu yanıtlar genellikle daha fazla soruyu gündeme getiriyor!

Matematiksel Bilimler

Asal sayıları bu kadar özel yapan nedir?

Navier-Stokes problemi hiç çözülebilecek mi?

Riemann hipotezi doğru mu?

 

Kimya

Keşfedilecek daha fazla renk pigmenti var mı?

Periyodik tablo tamamlanacak mı?

Arayüz olaylarını mikroskobik düzeyde nasıl ölçebiliriz?

Enerji depolamanın geleceği nedir?

Yaşam neden kiralite gerektirir?

Dünyadaki plastik atıkları nasıl daha iyi yönetebiliriz?

Yapay zeka kimyanın geleceğini yeniden tanımlayacak mı?

Madde nasıl canlı materyallere dönüştürülebilir?

Canlı sistemlerde üremeyi sağlayan nedir?

 

Tıp ve Sağlık

Bir sonraki pandemiyi tahmin edebilir miyiz?

Soğuk algınlığı için bir tedavi bulabilecek miyiz?

Kişiye özel ilaçlar tasarlayıp üretebilir miyiz?

Bir insan dokusu veya organı tamamen yenilenebilir mi?

Bağışıklık homeostazı nasıl korunur ve düzenlenir?

Geleneksel Çin tıbbındaki Meridyen Sisteminin bilimsel bir temeli var mı?

Yeni nesil aşılar nasıl üretilecek?

Otizmin etiyolojisi nedir?

Antibiyotik direncinin üstesinden gelebilir miyiz?

Mikrobiyomumuz sağlık ve hastalıkta nasıl bir rol oynuyor?

Ksenotransplantasyon donör organ sıkıntısını çözebilir mi?

 

Biyoloji

Okyanusların korunmasına ne yardımcı olabilir?

Kendimizi yaşlanmaktan alıkoyabilir miyiz?

Neden sadece bazı hücreler başka hücrelere dönüşebilir?

Neden bazı genomlar çok büyükken diğerleri çok küçüktür?

Tüm kanserleri tedavi etmek mümkün olacak mı?

Hangi genler bizi eşsiz bir insan yapar?

Göç eden hayvanlar nereye gittiklerini nasıl biliyorlar?

Dinozorlar neden bu kadar büyüdü?

Dünya üzerinde kaç tür var?

Soy tükenmesi mümkün mü?

Organizmalar nasıl evrimleşir?

Eski insanlar diğer insan benzeri atalarla melezleşti mi?

İnsanlar neden kedi ve köpeklere bu kadar bağlanır?

İnsan duyguları nereden kaynaklanır?

Dünya nüfusu sonsuza dek artmaya devam edecek mi?

Büyümemiz neden durur?

İnsanlar kış uykusuna yatabilir mi?

İnsanlar gelecekte fiziksel olarak farklı görünecek mi?

Neden tür patlamaları ve kitlesel yok oluşlar oldu?

Genom düzenleme hastalığı tedavi etmek için nasıl kullanılabilir?

Bir hücre yapay olarak sentezlenebilir mi?

Biyomoleküller düzenli ve etkili bir şekilde çalışmak için hücrelerde nasıl organize edilir?

 

Astronomi

Uzayda kaç boyut vardır?

Başka bir gezegende kalıcı olarak yaşamak mümkün mü?

Evrenin şekli nedir?

Kara delikler neden var?

Evren nelerden oluşur?

Büyük Patlama nerede başladı?

Gezegenlerin yörüngeleri neden bozulup birbirlerine çarpmalarına neden olmaz?

Evren ne zaman ölecek? Genişlemeye devam edecek mi?

Kozmik ışınların kökeni nedir?

Kütlenin kökeni nedir?

Evrende yalnız mıyız?

Samanyolu Galaksimiz özel mi?

Uzay-zamanın en küçük ölçeği nedir?

Einstein'ın genel görelilik teorisi doğru mu?

Su evrendeki tüm yaşam için mi yoksa sadece Dünya'da mı gereklidir?

Pulsarlar nasıl oluşur?

İnsanların derin uzay araştırmaları yapmasını engelleyen nedir?

Derin biyosferin hacmi, bileşimi ve önemi nedir?

İnsanlar bir gün gezegeni terk etmek zorunda kalacak mı (ya da bunu denerken ölecek mi)?

Kompakt yıldızların ve maddenin yapısını anlamak mümkün mü?

Yüksek enerjili kozmik nötrinoların kökeni nedir?

Yerçekimi nedir?

Evrendeki ağır elementler nereden geliyor?

 

Fizik

Bir kırınım sınırı var mı?

Madde içinde ısı transferinin sınırları nelerdir?

Yüksek sıcaklık süperiletkenliğinin mikroskobik mekanizması nedir?

Kolektif hareketin temel ilkeleri nelerdir?

Kuantum belirsizliği nedir ve neden önemlidir?

Hiç ışık hızında seyahat edebilecek miyiz?

Maddenin en küçük yapı taşları nelerdir?

Zaman neden sadece tek bir yönde akıyor gibi görünüyor?

Fotonların özelliklerine veya durumlarına zıt davranan herhangi bir parçacık var mıdır?

Bose-Einstein yoğuşmaları gelecekte yaygın olarak kullanılacak mı?

Bir parçacığı hızlandırabileceğimiz maksimum hız nedir?

Makro ve mikro dünyayı doğru bir şekilde simüle edebilir miyiz?

İnsanlar güneş ışığı ile karşılaştırılabilir tutarsızlığa sahip yoğun lazerler yapabilir mi?

Kuantum çoklu cisim dolanıklığı kuantum alanlarından daha mı temeldir?

Gerçek, insan boyutunda bir görünmezlik pelerini yapabilir miyiz?

"Her şeyin teorisi" olacak mı?

Karanlık madde nedir?

Kuantum bilgisayarlar için en uygun donanım nedir?

 

Mühendislik ve Malzeme Bilimi

Türbülansın nihai istatistiksel değişmezliği nedir?

Mars'ta üretim sistemlerini nasıl geliştirebiliriz?

Enerji dönüşüm verimliliğindeki mevcut sınırı nasıl aşabiliriz?

Sadece sürücüsüz araçlardan oluşan bir gelecek gerçekçi mi?

 

Bilişim Bilimi

Bilgisayar işlem hızının bir üst sınırı var mı?

DNA bir bilgi depolama ortamı olarak işlev görebilir mi?

Yapay zeka bir doktorun yerini alabilir mi?

Topolojik kuantum hesaplama gerçekleştirilebilir mi?

 

Sinirbilim

Bilinç nerede yatar?

Nöronal başak dizilerine gömülü kodlama ilkeleri nelerdir?

İnsan hafızası dijital olarak depolanabilir, manipüle edilebilir ve nakledilebilir mi?

Neden uykuya ihtiyacımız var?

Bağımlılık nedir ve nasıl çalışır?

Neden aşık oluruz?

Nörodejeneratif hastalıkları tedavi edebilir miyiz?

Neden çoğu insan sağ elini kullanır?

Konuşma nasıl evrimleşti ve beynin hangi bölümleri bunu kontrol ediyor?

Geleceği tahmin etmek mümkün mü?

İnsan olmayan hayvanlar ne kadar akıllı?

Karmaşık zihinsel bozuklukları daha etkili bir şekilde teşhis ve tedavi edebilir miyiz?

 

Ekoloji

Küresel iklim değişikliğini durdurabilir miyiz?

Fazla karbondioksiti nereye koyacağız?

Dünya'nın manyetik alanını ne oluşturur (ve neden hareket eder)?

Katastrofik hava olaylarını (tsunamiler, kasırgalar, depremler) daha doğru tahmin edebilecek miyiz?

Gezegendeki tüm buzlar erirse ne olur?

Plastikler için çevre dostu bir ikame yaratabilir miyiz?

Esasen her malzemenin geri dönüştürülebildiği ve yeniden kullanılabildiği bir duruma ulaşabilir miyiz?

Yakında buğday, mısır, pirinç ve soya gibi monokültürlerin sonunu görecek miyiz?

 

 

Enerji Bilimi

Fosil yakıtsız bir dünyada yaşayabilir miyiz?

Hidrojen enerjisinin geleceği nedir?

Soğuk füzyon hiç mümkün olacak mı?

 

 

Yapay Zeka

Enjekte edilebilir, hastalıklarla savaşan nanobotlar bir gün gerçek olacak mı?

İnsan zekasının bir sınırı var mı?

Duyarlı robotlar yaratmak mümkün olacak mı?

Yapay zeka insanların yerini alacak mı?

İnsan-makine melezi bir tür oluşturmak için bilgisayarlarla bütünleşebilir miyiz?

Grup zekası nasıl ortaya çıkar?

Kuantum yapay zeka insan beynini taklit edebilir mi?

Robotlar ya da yapay zekâlar insan yaratıcılığına sahip olabilir mi?