Nihilizm felsefesine göre neredeyse her şey değerden yoksun, anlamsız ve kurmacadır. Toplumumuz ve hatta dünya tarafından bile çokça yanlış anlaşılan bu durum, taraftarlarının bile anlamayamadığı yönler taşımaktadır. Nihilizm derken aklımıza gelen ilk isim ise tabii ki Friedrich Nietzsche'dir. Onun büyüdüğü ortama ve zaman dilimine bakıp, onun düşündüğü gibi düşünmeye çalışırsak aslında ne demek istediğini daha çok anlarız. Nihilizme göre insanın amacı her zaman ileriye gitmektir; ileriye gidebilmek için ise şafaktan önceki gece gibi karanlığa batmamız, dibi görmemiz ve sahip olduğumuz erdem ve değerleri sorgulayıp gerekirse yok saymamız gerekmektedir. Aslında toplum hafızasında bile yer alan bu durumu, "bir musibet bin nasihattan yeğdir" diye de yorumlayabiliriz. İnsan sahip olduğu değerleri ve erdemleri ne kadar çok reddeder ve değersizleştirirse, o kadar ileriye gider. Çünkü sahip olduğumuz değerler bize ait değildir; bize dayatılan şeyler ise bizi geriye çeker. İnsan için toplum değerleri, normları, ahlak kuralları ve dini anlamsızdır. Anlama sahip olan tek şey, insanın kendi başına oluşturduğu değerlerdir. Bu durumda ise bir başkasının değeri aynı şekilde anlamsızdır. Zaten renkleri bile nasıl gördüğünü tarif edemeyen insan, ortak değerler konusunda anlayış birlikteliği yapması saçma olur. Bencilce ve hatta narsist bir bakış açısı gibi gelse bile, elle tutulur bir yanı olduğu ise yadsınamaz. Geçmişten günümüze hala tartışılan, iyi ve kötü, ahlak ve erdem gibi konulara aslında anlamsız gibi yaklaşmak, belki de olması gerekendir. Anlamsız olan, bunu tartışmak bile olabilir.
İnsanlık ve bu insanlığın önderleri, ileri gelenleri yani erdemlileri; bize dayatılan üstün ahlakın bekçileri ve benimseyenleri. Peki, neden benimsemek zorundayız onların ahlaki yapılarını? Neden kahraman ve özenen insanlar, toplumun hoş gördüğü değerleri temsil ederken, kötüler değerleri yok sayanlardır? Değerler gerçekten o kadar gerekli midir? Hariri dünya üzerindeki güdülerimiz haricinde çoğu şeyin bir kurgudan ibaret olduğunu söyler; ona göre din ve toplum tamamen gerçek dışı bir kurgudur. Bu iki kurgu başta mitlerden oluşsa bile bizi diğer canlılardan ileriye taşıyan olgulardır, tabii Hariri'ye göre. Burada ismi geçen iki insanın ortak bir diğer noktası ise, insanın amacının kendinden üst bir varlığa evrilmek olduğudur. Nietzsche bunu aslında bizi geçmişte ileriye taşıyan değerlerin artık bir kenara bırakılması, bireysel değerlerin yaratılması olarak değerlendirirken; Hariri'ye göre bunun kaynağı yine geçmiş mitlere benzer değerlerdir. Sormamız gereken soru ise o zaman, sahip olduğumuz değerler, kurgu veya bireysel fark etmeksizin bizi ileriye taşıyabilir mi? Homo Deus veya Üstün İnsan olmamıza yardımcı olabilir mi?
Çevremize baktığımızda, değerlerin bağnazlığı ile daha çok karşılaşmaktayız. Bu bağnazlıklar genellikle din anlamında yorumlansa da, aslında birçok ufak detayda bile karşımıza çıkıyor; bağnazlığı reddeden yenilikçi hareketlerde bile. Peki, bu değerler hem bizi ileriye taşıyıp hem de geriye mi çekiyor dersiniz?
Günümüzü düşünelim. Değerler gibi teknoloji de bizim bir ürünümüz; bu ürünleri, faydalı oldukları için kullanıyoruz. Bir teknolojik ürünün yeni bir versiyonuna ihtiyaç duyduğumuzda, eskisini artık gereksiz görüp bir kenara atıyoruz. Acaba değerlere de aynı yaklaşımı mı sergilemeliyiz? O zaman değerleri değersiz yapan şey, temelde zamana ayak uyduramamaları oluyor gibi görünüyor. Tarih, birçok şeyin mezarlığı olduğu gibi, değerlerin de mezarlığı olabilir. Kutsal saydığımız, vazgeçemediğimiz pek çok değer, kendinden önceki değerin üstünde filizlenen ölmeye mahkum bir başka değer olabilir. Eğer bu durumda ki değerlerin bağnazlığını yapmaya başlarsak, işte o zaman çağın gerisinde kalırız.
Dünyada her şeyin bir değişimden geçmesi gerektiğini düşündüğümüzde, değerlere değiştirilemez demek, hasta bir adamı hayatta tutmaya çalışmaya benziyor. Peki, insanoğlu neden yeri geldiğinde kendisine zarar verebilecek bu duruma karşı fazlasıyla sempati besliyor?
Yorum Bırakın