Kurbanlarının çoğu kez geceleri ormandan topladığı bitkilerle hastaları iyileştirebilen şifacılardan, kadınlara doğum sürecinde yardımcı olan ve doğum yaptıran ebelerden seçildiği, uzun süre saygı duyulmuş fakat uzak da durulmuş kadınlar… Eski Almanca’da “hagazussa”, ona en yakın anlamda “tunripa”, “zunrite”, “waliderse”: farklı bölgelerde, “çit üzerine binen/çıkan” anlamında kullanılmakta. Onlara, “geceleri dolaşan hayalet” de deniyor. Mitoloji’de Hekate; Eski Ahit’te, Endor Cadısı ve Lilith. Antik Çağ’da Strix…

Evet, cadılar.

Elbette, Miyazaki’nin cadısı olan Kiki karakteri, cadı oluş-un bu karanlık tarihinden uzak bir yerde. Yola çıkmadan önce arketipsel bağlamda (C.G.J) çocuk/puella, Kiki. Sonsuza kadar böyle kalabilir. Ama o uçması gerektiğini biliyor. Mitsel bağlamda dönüşebileceği hayvan figürü olan Jiji ile (alter egosu) dolunay gökyüzündeyken “modern çitine” binip yola çıkışı, uçarılığı, korkularına galip gelen yaşamı anlama/öğrenme hevesi ile birleşiyor… Çocuğun yuvadan hem sağlıklı bir destek ile hem "kendi vaktinin" gelmiş olduğunun bilincinde olan bir gönüllülükle "uçuşunu", hikayesindeki dönüşümünü izliyoruz aslında.

Büyümenin (cadı olmanın) ilk adımı olarak, kendisine artık evinden uzakta bir ev bulacak Kiki. Şansı yaver gidecek ve orası şefkatli de bir yer olacak. Kendisine ayrılan fakat uzun süre kapalı kalmış odayı önce temizlemesi, orada kalabilmesi için bu kez yeteneklerini tanıması, bunları gerçeklikle buluşturması ve yaşamını kazanması için bunları nasıl kullanabileceğini öğrenmesi gerekecek Kiki'nin. Bu esnada yaşamın “kötü” yüzünü de görecek. Yaşlı kadının uzakta yaşayan torunu için fırınını zor zahmet çalıştırıp yaptığı Herring&Pumpkin Pot Pie’ı doğumgünü bitmeden genç kıza yetiştirmeye çalışan Kiki, torunu kapıyı açıp hediyeye nefretle baktığında dünyası tepetaklak olacak.

Dünyanın, sevgiye, emeğe her zaman aynı ölçüde ve aynı duyguyla karşılık verilen bir yer olmadığını öğrenmek kolay olmayacak Kiki için. Bu onu nesne ilişkileri üzerinden okursak, paranoid-şizoid düzeyden depresif konuma getirecek. Klein’a göre burası panik yapılması gereken konum değil. Aksine sağlıklı bir ego için, sağlıklı ilişkiler kurabilmek için inkarın, bölmenin, yansıtmalı özdeşimin azalmaya başlayacağı konum. Dünyanın bir peri masalı olmadığı, duyguların sorumluluğunun alındığı, ötekinin- kendisinin dışında bir varlık olduğunu anlamaya başladığı, özetle olgunlaşmanın adımlarının atıldığı.



Kiki'nin uçmayı unuttuğu süreç de anlamlı geliyor bana. Uçmak, Kiki'nin en sevdiği, hatta kendisini onunla tanımladığı şey. Uçmayı unuttuğunda depresif bir hale giriyor Kiki ama süpürgesini bırakıp şehirde yolculuk yapabilmeyi, gerektiğinde derdini paylaşabilmeyi, güçten düştüğünde sarılabilmeyi de bu süreçte öğreniyor. Kedisi Jiji ile konuşamaması ise ona tek başınalığı, bu tek başınalıkta kendi sesini duymayı, kendisine göz kulak olabilmeyi öğretiyor. Hatırlayanlar olacaktır, Ursula ona bununla ilgili olarak endişe etmemesini, yaşama katılmayı sürdürmesini, dinlenmesini, nasılsa bir gün yeteneğine yeniden kavuşacağını söylemişti. Ursula bunu nereden biliyordu? Ursula bir ressamdı. Yaratım sürecinin zaman zaman tıkanabildiğinin doğal bir yolla bilincindeydi. Bunu yaşamla birleştirdiğinde Kiki'nin ihtiyacı olan içgörüye sahipti aslında. Bu karşılaşma bir tesadüf değildi.

Bir çocuk için yalnızca bir çocuk filmi, bir yetişkin içinse derin anlamlar içeren bir yetişkin filmi Kiki's Delivery Service.



Buraya kadar okuyanlar için Kelt mitolojisindeki bir tanrıça olan ve öyküsündeki bazı detaylar üzerinden cadılıkla ilişkilendirilen Rhiannon’u Fleetwood Mac grubunun aynı isimdeki şarkısı ile anmak istedim. Bu şarkıyı çok severim. Şarkının sözleri Kiki’yi anımsattı bana:

“...she is like a cat in the dark and then she is the darkness...” 



Eylül Salman