Kayıp Zamanın İzinde serisinin üçüncü kitabı; Proust’un aristokrasi dünyasına dair keskin eleştirileriyle karşımıza çıktığı ve topluma, soyluluğa, aşka, ölüme dair görüşlerini incelikle sunmayı sürdürdüğü eseri: Guermantes Tarafı

Kitap iki bölümden oluşsa da aslında birbirini tamamlayan bir bütünlük içinde ilerliyor. İki bölümde de Proust’un hayranlıkla adım attığı o dünyaya karşı giderek artan mesafesini görüyoruz. Guermantes ailesine duyduğu ilgiyle onları daha yakından tanıma fırsatı bulan Proust, onların görkemli çevresine girmeye çalışırken soylu sınıfın yüzeysel ilişkilerine, gösterişli ama içi boş yaşamlarına tanık oluyor. Parlaklığı ve zarafetinden etkilendiği Düşes Guermantes’inse zamanla soğuk ve yüzeysel karakterini görüp aslında oldukça sıradan biri olduğunu anlıyor.

Öte yandan, kitabın en dokunaklı kısımlarını büyükannesine olan bağlılığı, büyükannesinin hastalığı ve ölümüyle işliyor Proust. Bu kaybın yası, büyükannesinin ölümünün etkisinde yazdıkları kitabın en etkileyici bölümlerinden biriydi benim için. Hayata, sevgiye ve ölüme dair bu kısımda söylediklerinin hüznü ruhumu büyüledi.

Kitabın genelini kapsayan başka bir durum da Proust’un toplumsal hayattaki değişimlere dair sunduğu geniş perspektif. Dreyfus davası bu kitapta önemli yer tutuyor. Fransız toplumunu derinden sarsan bu davada, aristokrasi ve burjuvazi arasındaki ayrılıklar daha da belirgin hale getiriyor. Ayrıca toplumun adaletsizliklere ve ön yargılara nasıl kolayca teslim olduğunu da gözlemliyor Proust. Bu dava, dönemin politik atmosferini yansıttığı gibi aristokrasinin kendi çıkarlarını ne pahasına olursa olsun koruma çabasını da gösteriyor. Çevresi Dreyfus karşıtıyken ve kendisinin öyle olmadığını bilmemize rağmen Proust, anlatıcısını tarafsız konumlandırarak okurların bu bölünmeye dışarıdan bakmasını sağlıyor.

Proust’un kendi dünyasında gerçekleşen kırılmaları yine o eşsiz inceliğiyle ele aldığı; zaman, hafıza ve toplumsal sınıflar üzerine düşüncelerini derinleştirdiği bir kitaptı Guermantes Tarafı. İlk iki kitaba kıyasla beni biraz zorlamış olsa da yine çok etkilendim, hüzünlendim, büyüledim.