Hayatın ne olduğu insanın her zaman kafasını kurcalayacak bir konu.

Nasıl yaşamamız gerektiği sorusuna antik dünyadan bugüne değin çok çeşitli açıklamalarla cevap verilmiş. İnsanın kültür tarihinde her zaman varlığını koruyan bu sorunun net bir cevabı yok; herkesin elinde kendi yönteminin yazılı olduğu bir reçete, herkesin önünde uzanan şey kendi seçtiği yolu.

Bütün yolların birbirinden farklı yerlere çıkabildiği gibi hepsinin ortak bir konuma mutlaka uğramaları da gerekiyor. Çünkü insan bireysel varlığı kadar toplumsal statüsünü de düşünen bir canlı. Ve seçtiğimiz yolların özelliklerinin belirlenmesinde toplumsal statü kaygısının, toplumsal rollerin etkisini hiçbirimiz göz ardı edemeyiz.

Bu da bizi, seçimlerimiz konusunda ne kadar özgür hareket ettiğimiz ve ne ölçüde başkalarından etkilendiğimiz sorusuna getiriyor. 

Bir okula giderken, bir meslek seçerken, bir eş ararken acaba hangi kriterleri ön plana çıkarıyoruz? Bu kriterler ne kadar “bizim” ve ne kadar başkalarına ait oluyor?

Aile baskısı, toplum baskısı, mahalle baskısı… Hepsinin hayatımızı kökten etkileyebilecek olaylar üzerinde bir dahli olabildiği açık. Ve bütün bu baskıların tamamen etkisi altına girdiğimizde, yıllar sonra bir adım geriye çekilip hayatımızı ne kadar boşa geçirdiğimizi görmek de bir o kadar olası.

Tüm bu baskının en sistematik ve gerçekten bir şekle bürünmüş hali ise okulda başlıyor. Eğitim – öğretim, talim ve terbiye yalnızca 2 + 2’nin veya alfabenin öğretilmesinden ibaret olmuyor. Aynı zamanda eğitim sistemi ve uygulayıcı öğretmenler eliyle çocuğa öğretilen değerler ile makbul vatandaşlar yaratılıyor.

Filmin geçtiği Welton Academy’nin 4 ilkesi - tradition, honor, discipline, excellence – eğitim sistemiyle yaratılmak istenen “mükemmel” bireyin sahip olması beklenen özelliklerini özetliyor. Okulda sadece beyaz erkeklerin olması, öğrencilerin neredeyse hepsinin orta – orta üst sınıftan olması gibi detaylar modern devletin istediği makbul vatandaş profilini çizmiyor mu?

Ölü Ozanlar Derneği makbul vatandaşların yaşadığı krizi çok ustaca işliyor. Modern toplumun eğitim sistemiyle yaratmaya çalıştığı birey imajının insana ne kadar yabancı olduğunu gösteriyor. Üzerine giydirilmeye çalışılan bu gömleğin ne kadar vahşice durduğunu fark etmemizi sağlıyor. 

Mizahın, romantizmin, sanatın sisteme karşı direnmek için gerekli ve etkili silahlar olduğunu bir kez daha anlıyoruz filmi seyrederken. Filmin başında Welton Academy’nin aşırı disiplinli ve düzenli yapısının ürkütücülüğü karşısında nutkumuz tutulurken; ilerleyen dakikalarda karakterlerin yaptıkları esprilerle ve okullarıyla alay etmesiyle Welton Academy’nin o korkutucu görüntüsü yerini bir alay malzemesine bırakıyor. Böylece tüm despot yapıların karşısında mizahın o yıkıcı gücünü bir kez daha görüyoruz, bazen gülmenin en devrimci eylem olduğunu bir kez daha hatırlıyoruz.

Bir de tutku meselesi var. Hatta öyle ki bireyin tutkusunun peşinden koşmasının ne denli önemli olabileceğini farklı farklı karakterler üzerinde görüyoruz. Tiyatro oyuncusu olmak isteyen Neil karakterinde kendimizi görmemiz çok olası. Aile baskısı karşısında oyunculuk tutkusunun peşinde koşan Neil aslında her birimizin hayatta farklı farklı yaşadığı bir deneyime sahip oluyor.

Toplum baskısı karşısındaki ürkekliği ile kendi potansiyelinin farkında olmayan Todd karakterinin kabuğunu kırmaya başladığı sahneler hepimize tanıdık gelmiyor mu? Potansiyelini ve yeteneğini keşfetmemiş herkes Todd’un yaşadığı gibi bir yolculuğa çıkmayı arzu etmez mi aslında?

Ölü Ozanlar Derneği bütün bu temaları harika oyunculuklarla ve izleyiciyi etki altında bırakmayı başaran sahneleriyle çok ustaca işliyor. 

Belki de her bireyin Ölü Ozanlar Derneği’nin toplantılarını yaptığı ve her üyenin kendi olmayı başardığı türden bir mağaraya ihtiyacı vardır günümüzde.