Marcel Proust’u çok sevdiğim için onun hayatına dair ne varsa öğrenme ve okuma hissim hiç kaybolmadan hatta daha da yoğunlaşarak artmaya devam ediyor… Mektuplarını okumak da hem yaşamına hem de iç dünyasına ait bir şeyler öğrenmek için mükemmel bir seçim. Keşke onunla ve eserleriyle ilgili daha fazla kaynağa sahip olabilseydik diye hayıflanıyorum bazen. Dilimize çevrilseydi yirmi bir ciltten oluşan mektup külliyatını okumayı da çok isterdim, umarım bir gün diyelim. Mektupları vesilesiyle Proust’u daha iyi tanıyabilmek mümkün çünkü. İnsan Proust’un eserlerini okudukça algıları onun izlenimleriyle doluyor. Kalan Son Güzel Kâğıdım ve Prenses'e Mektuplar bu anlamda çok hoşuma giden eserlerdi.
Proust’un mektuplarını okumak hayatından yaşanmış kesitleri önümüze getiriyor. Mektupların kurgu değil de gerçek olması yetiyor, ona ait gerçekten yaşanmış şeylerin bir araya getirildiği bir kitap bu da. Seksen sayfalık kitabın yarısı mektupların gerçek versiyonlarının görsellerinden oluşuyor. El yazılarının karakteri gibi naif oluşu, bu sayfalara uzun uzun bakmamı sağladı. Fransızca bilmediğime üzüldüm hatta.
Yirmi altı mektuptan oluşan Üst Kat Komşusuna Mektuplar, hiç tanımadığımız ve hakkında bir şey bilmediğimiz bir kadına yazılan mektuplar, üç tanesi ise bu hanımın eşine yazılmış… Proust’un mektupları tarihsiz olmasına rağmen o dönemin olaylarına ve yaşanılanlara göre bazılarına tarih eklenmiş. Metni düzenleyen ve notlayan Estelle Gaudry ve Jean-Yves Tadié ilgilenmiş bu tarihlerle. Jean-Yves Tadié’nin ''kitap-lık dergisi sayı 216''da bulunan bir söyleşi metnini okumuştum. Kendisi Marcel Proust uzmanı olarak biliniyor. Aynı zamanda Marcel Proust’la ilgili bir biyografi kitabı da var: A Life. Evet, dilimize çevrilmedi henüz. Neyse o söyleşi metni Proust’la ilgili muhteşem bilgiler barındırıyordu. Zaten derginin dosya konusu da Marcel Proust’tu. Metni düzenleyen kişinin Jean-Yves Tadié oluşuna mutlu oldum bu nedenlerle. Ayrıca bu mektuplarla ilgili bir önsözü de bulunuyor eserde.
Tabii bana göre Proust’un yaşamına yakından bakabileceğimiz en iyi bakış açısı Céleste Albaret gözünden olur. Albaret, yazarın ölümüne on yıl kala gibi bir süre tanıştı onunla, sonrasında ev işlerine bakan yardımcısı rolünü üstlendi. Mektupların yazıldığı ve olayların geçtiği Hausmann Bulvarı’nın en canlı karakterlerinden biridir kendisi.
Seksen yaşındayken Proust’la ilgili tüm gerçekleri ve doğru bilinen yanlışları açıklamak için derleme bir kitap yayımlamıştır. Monsieur Proust eserini okursanız eğer birçok sorunun doğru cevabını da bulabilirsiniz. Beni derinden etkileyen bir kitaptı. Hakkında yazmış olduğum incelememe de bakabilirsiniz.
Amerikalı diş doktoru Charles D. Williams muayenehanesi Marcel Proust’un üst katında yani ikinci katta olduğundan dolayı birçok gürültü ve tadilat olayları Proust’u oldukça etkiliyor. Madam Williams ise üçüncü katta oturuyor.
Uyku ve çalışma düzeni alışkanlıklarına özenle ve dikkatle önem veren Proust’un gürültüye karşı fobisi var ve bu gibi sebeplerle Madam Williams ile mektuplaşmaya başlıyorlar. Ama mektupları o kadar tatlı ki, aynı kendisi gibi… Naiflik ve nezaketle dolu… Ne bekliyoruz ki? O çok hassas ve kibar bir kişilik. Atletle üst kata çıkıp bağırıp çığırması trajikomik olurdu. Rahatsız olduğumuz hususları dile getirirken bile karşı tarafı hoşnut etme maddesini atlamamaya çalışmalıyız aslında. Hatta konuyu sürekli ‘’gürültüye’’ getirmeden edebiyattan, sanattan ve müzikten ya da başka şeylerden bahsederek, belki o insanın halini de hatırını sorarak da yapmalıyız bunu. Tıpkı Proust gibi. Madam Williams’ın mektuplarını göremiyoruz fakat onun da Proust gibi hoş bir kişilik olduğu apaçık belli.
Kitabı okurken o zamanın insanlarının ne kadar sabırlı ve anlayışlı olduğunu, sorunlarından dert yanarken bile hoşluklarından ödün vermediklerini bariz görebiliyoruz. Bu nokta atışlarını çok sevdiğim bir yazarın eserinde yakalayabilmek ise daha güzeldi.
Yazarın dev eseri Kayıp Zamanın İzinde’den sonra okunabilecek müthiş eserlerinden sadece biri, sevgiyle tavsiye edilir.
Diğer Proust Yazılarım İçin;
Kaynak
Proust, Marcel (2020). Üst Kat Komşusuna Mektuplar (Çev. Elif Göktepe). Yapı Kredi Yayınları
Yorum Bırakın